https://www.traditionrolex.com/15https://www.traditionrolex.com/15https://www.traditionrolex.com/15 Muzeum w Rybniku • Dział historii rzemiosła

Dział historii rzemiosła

Po z górą dwudziestu latach działalności kolekcjonerskiej, zbiory Działu Historii Rzemiosła Muzeum w Rybniku liczą przeszło 10 tys. obiektów. Ich charakter nie jest jednorodny - obok narzędzi i maszyn licznie reprezentowane są archiwalia oraz zabytki związane z kulturą i obyczajowością rzemieślniczą.

Najstarsze obiekty sięgają XVII i XVIII wieku, najmłodsze dokumentują bieżące wydarzenia z życia rzemiosła. Początkowy zasięg terytorialny pracy Działu, określony przez Statut Muzeum z 9.04.1980 r. jako teren Górnego Śląska i Zagłębia, został znacznie poszerzony. Obecnie w zbiorach znajdują się m. in. zabytki małopolskie, warszawskie, łódzkie, nawet sporadycznie lwowskie - nie mogą one jednak swą ilością konkurować z obiektami o proweniencji górnośląskiej. Z powodzeniem można założyć, iż każde rzemiosło znajduje w rybnickim muzeum.

Rzemiosła metalowe

Blacharstwo - zawód ten reprezentują przede wszystkim wyroby blacharskie pochodzące z lat dwudziestych XX wieku. Większość z nich - różne typy rur, rynien, zbiorników zlewczych była przygotowana jako oferta na jedną z ówczesnych wystaw. Towarzyszą im archiwalia (dyplomy, świadectwa czeladnicze i mistrzowskie, fotografie) oraz sztandary.

Kowalstwo i ślusarstwo - dla obu tych zawodów, zgromadzono wiele różnorodnych narzędzi (np. kleszcze, młoty, kształtowniki, pilniki, klucze itp.) i urządzeń (np. miechy, warsztaty, przenośne paleniska) pochodzących z kilku śląskich kuźni. Ich wyroby m.in. osie i resory, okucia wozów - w tym koła, drzwi, zamki itp. stanowią dopełnienie zbioru. Uzupełniają go liczne dokumenty zawodowe, zdjęcia, naczynia oraz sztandary cechów kowalskich i ślusarskich.

Odlewnictwo - zebrano nieliczne odlewy, w tym naczynia z cyny, dokumenty oraz sztandary.

Zegarmistrzostwo - zbiór obejmuje wyposażenie warsztatu zegarmistrzowskiego z kompletem narzędzi, kolekcję zegarków kieszonkowych z dewizkami (XIX/XX w.), zegarów ludowych, budzików. Największe rozmiary mają mechanizmy zegarów wieżowych, z których najstarszy o nieustalonej proweniencji pochodzi z końca XVII wieku, a najmłodszy z 1905 roku.

Złotnictwo i grawerstwo - ich reprezentacją są srebrne monogramy autorstwa Alfreda Dytbernera - jubilera i grawera łódzkiego, wykonane w okresie międzywojennym oraz zbiór sztanc do drobnych wyrobów złotniczych (np. medalików) pochodzących z tego samego warsztatu. Ponadto bardzo liczne gwoździe i plakietki pamiątkowe przytwierdzone do drzewców sztandarów stanowią niewyzyskany do tej pory materiał badawczy. Przykładami grawerstwa są również tłoki pieczętne sporządzone ze stopów metali.

 

Rzemiosła drzewne

Bednarstwo - z tą profesją związane są narzędzia bednarskie (np. strugi, przyrządy do żłobienia nutów, pobijaki do obręczy) oraz nieliczne wyroby. Uzupełnieniem jest dokumentacja fotograficzna pracy bednarza.

Ciesielstwo - topory, cieślice, heble, wiertła wykorzystywane także w innych zawodach, dopełniają nieliczne fotografie związane z tym zawodem, a także sztandary.

Meblarstwo, stolarstwo - różnorodne narzędzia potrzebne przy pracy w tych zawodach: piły, pilniki, dłuta, heble, kątowniki, znaczniki, młotki, warsztat stolarski, ściski itp., w mniejszym stopniu wyroby, uzupełniają archiwalia oraz sztandary.

Kołodziejstwo i tokarstwo - na bogaty zbiór narzędzi używanych przede wszystkim w końcu XIX i pocz. XX w. do prac w warsztacie kołodziejskim składają się m.in. oryginalna tokarnia, warsztat, potężne imadło, ławy do składnia kół, szablony części wozów i kół, liczne drobne narzędzia właściwe innym rzemiosłom drzewnym. Wyroby - to piasty do wózków i wozów, fragmenty części konstrukcyjnych wozu, koła. Ozdobą kolekcji związanej z tym zawodem jest powóz - lando z przełomu XIX/XX w. Dokumenty zawodowe m.in. świadectwa czeladnicze i mistrzowskie, rysunki techniczne, fotografie wozów strażackich, które produkował Józef Jany ze Skoczowa, a także kilka sztandarów wzbogacają okazy techniczne.

Koszykarstwo - sztandary cechowe, dokumentacja foto-graficzna pracy koszykarza oraz współczesne wyroby koszykarskie reprezentują to dość rzadkie rzemiosło.

 

Rzemiosła włókiennicze i odzieżowe

Dziewiarstwo - maszyny dziewiarskie z oprzyrządowaniem, instrukcje ich obsługi oraz dokumentacja sporządzona przy kupnie niektórych z nich, a także pojedyncze wyroby.

Hafciarstwo - jako rzemiosło reprezentowane jest wyłącznie poprzez swój dość specyficzny rodzaj wyrobów, jakimi są sztandary cechowe. W ich kolekcji zgromadzonej w muzeum dopatrzeć się można prawie wszystkich technik hafciarskich, włączając w to aplikacje, wszycia malowanych obrazów, wstawki innych tkanin. Walory artystyczne i poziom wykonania zależne są od warsztatu z którego pochodzą.

Krawiectwo - na kolekcję związaną z tym rzemiosłem składa się kilka mniejszych podgrup: maszyny do szycia różnych marek i rodzajów z końca XIX i początków XX wieku, drobny sprzęt krawiecki np. nożyce, żelazka, miary, prasowniki, wykroje, szczotki do ubrań, próbki tkanin oraz galanteria do wykończenia odzieży np. guziki, klamerki pasmanterię, tasiemki itp. wyroby: suknie kobiece oraz dodatki do nich: kołnierzyki, wstawki, mankiety itp., bielizna, odzież dziecięca, archiwalia: dokumenty zawodowe, pamiątki związane z Szkołą Kroju i Szycia S. Faryniakowej z Białej, jej dyplomy uczestnictwa w wystawie, projekty do uniwersalnych wykrojów krawieckich drukowanych przez nią do użytku domowego, fotografie.

Tkactwo - niewielki zbiór narzędzi tkackich, grzebienie z fragmentami tkanin, czółenka oraz sztandary.

 

Rzemiosła spożywcze

Piekarstwo, cukiernictwo, karmelkarstwo, piernikarstwo - bardzo liczna kolekcja związana z tymi zawodami obejmuje podstawowe narzędzia i urządzenia wykorzystywane w piekarnictwie (np. miesiarka do ciasta z kotłami, dzielarka do bułek, stelaże na pieczywo, różnorodne koszyki do chleba, wałki), warsztatach cukierniczych i karmelkarskich (formy do ciast, ciasteczek i pierników, formy do wyrobów z cukru i marcepanu, maszynki do produkcji karmelków itp.), archiwalia: dokumenty zawodowe, dyplomy honorowe, literatura i prasa fachowa, wydawnictwa okolicznościowe, fotografie, sztandary, pieczęcie - większość obiektów pochodzi z pierwszej połowy XX wieku.

Rzeźnictwo i wędliniarstwo - reprezentowane poprzez pojedyncze zabytki w postaci narzędzi, dokumentów, z których najstarszy jest statut rzeźników rybnickich z 1624 r. w odpisie z 1797 r., fotografie wnętrz sklepów masarskich, sztandary.

 

Rzemiosła skórzane

Cholewkarstwo i szewstwo - te pokrewne rękodzieła mają liczną reprezentację w zbiorach. Są to wyposażenia warsztatów szewskich (meble, maszyny do szycia, kołownice, walcarki, prasy, drobne narzędzia do szycia i wykańczania obuwia, kopyta, prawidła do butów); wyroby (obuwie damskie, męskie specjalne np. ortopedyczne, sportowe); archiwalia, dokumenty związane z nauką zawodu, literatura fachowa i podręczniki, katalogi narzędzi, fotografie wnętrz; sztandary; obrazy.

Rymarstwo i siodlarstwo - dla tych zawodów zgromadzono narzędzia (np. kobylice, szablony, deski, igły), półprodukty i gotowe wyroby (chomąto, siodło), różnorodne ozdoby do uprzęży (np. sprzączki, kółka itp.) oraz sztandary.

 

Rzemiosła mineralne

Garncarstwo i zduństwo - sztukę obróbki gliny, nadania jej formy kafli i wykonania z nich pieca prezentuje na ekspozycji secesyjny piec, żeliwne drzwiczki montowane do pieców oraz sztandary cechowe.

 

Różne

Fotografowanie - tło do atelier fotograficznego, liczne fotografie studyjne, albumy do zdjęć.

Fryzjerstwo - zespół narzędzi; przyborów fryzjerskich stanowiących wyposażenie zakładów fryzjerskich w okresie międzywojennym (aparat do trwałej ondulacji, misa do mycia głowy, suszarki, wałki, klamry, farbownice do włosów, brzytwy itp.) oraz fotografie.

Grzebieniarstwo - zespół dokumentów zawodowych oraz związanych z prowadzeniem warsztatu, wyroby z niego po-chodzące, powstałe w l. 40-50 XX wieku, sztandar cechowy.

Introligatorstwo - zespół dokumentów, w tym z XVIII w. do-tyczy introligatorów częstochowskich oraz zdjęć z jubileuszowych spotkań introligatorów, sztandary cechowe.

Kominiarstwo - ubiór i podstawowe wyposażenie kominiarza oraz dokumenty zawodowe.

Manekiniarstwo - przykład rzadko wykonywanego zawodu; wyroby, manekiny różnego rodzaju i rozmiaru, dekoracje okolicznościowe przeznaczone dla sklepów oraz formy do ich produkcji pochodzą z rzemieślniczej Fabryki Manekinów w Rybniku, którą prowadzili bracia J. J. Zającowie przed 1939 r.

 

 

Przytoczone wyżej zestawienie rzemiosł uwzględnia jedynie grupy muzealiów reprezentatywne dla podstawowych dziedzin wytwórczości.

Oprócz nich w zbiorach Działu Historii Rzemiosła Muzeum w Rybniku znajdują się pojedyncze obiekty lub niewielkie ich grupy sygnalizujące takie zawody jak garbarstwo, malarstwo i lakiernictwo, kuchmistrzostwo, kuśnierstwo, szczotkarstwo (sztandary), kosmetykę (sztandary aptekarzy, mydlarzy, dokumenty dotyczące produkcji maści), kaletnictwo (torebki z lat 30-50 tych XX w.), wytwarzanie sztucznych kwiatów (wykrojniki i papierowe kwiaty), powroźnictwo (sztandary i dokumentacja fotograficzna pracy) i inne.
Oprócz grup zawodowych dokumentowana jest działalność Izb Rzemieślniczych w Opolu i Katowicach, cechów i rzemieślniczych organizacji pozacechowych; gromadzone są wspomniane już wyżej dokumenty zawodowe z XIX - XX w., wydawnictwa i prasa fachowa, fotografie, pieczęcie, skrzynie, naczynia z gospód cechowych i sztandary rzemieślnicze.

Wielość wątków tematycznych reprezentowanych przez rybnickie zbiory sprzyja podejmowaniu przez pracowników prac badawczych. Ich wyniki pojawiają się w postaci publikowanych artykułów, wydawnictw towarzyszących ekspozycjom a także katalogów zbiorów.
Nasze zbiory są nie tylko podstawą do tworzenia własnych ekspozycji stałych i czasowych, lecz są także często wypożyczane i eksponowane w placówkach muzealnych w kraju i za granicą.

https://www.traditionrolex.com/15