Drewniane i metalowe, bogato zdobione lub całkiem proste. Wiele z nich powstało poza Polską… To dziadki do orzechów.
Najstarszym znanym przyrządem do łupania orzechów był kamień. Aby wydobyć ze skorupki to, co najlepsze, zaczęto wykonywać różne przedmioty do tego służące. Te najprostsze przypominają kombinerki lub obcęgi i znane były już w IV w. p.n.e. Nazywano je bardzo różnie: orzechołomami, ząbkami, tłuczkami, ciskaczami czy kleszczykami. Dziadki w kształcie figurek żołnierzy, górników, królów czy rycerzy, którzy swymi zębami miażdżyli orzechy, powstawały w Niemczech w XVII i XVIII w. Narodziły się w Górach Rudawskich w Saksonii, gdzie funkcjonował szereg warsztatów specjalizujących się w produkcji zabawek. W 1872 r. uruchomiona została pierwsza komercyjna produkcja tych przedmiotów. Po raz pierwszy dziadkami do orzechów nazwano je w XIX w. w „Encyklopedii Powszechnej” Samuela Orgelbranda, gdzie określono dziadka jako narzędzie do gniecenia orzechów, składające się z dwóch drążków zawiasami ze sobą złączonych, pomiędzy którymi umieszczony orzech zostaje zgnieciony skutkiem ciśnienia na niego wywieranego przez oba drążki ku sobie zbliżone. Od XIX w. dziadki do orzechów stały się niezbędnym i powszechnym przedmiotem w wielu domach. Formy i kształty zmieniały się w zależności od ludzkiej pomysłowości i inwencji, dostosowując się do aktualnie panującej mody i stylu. Jedne wyobrażają postaci ludzi, inne zwierząt. Są wśród nich figurki królów czy żołnierzy; nie zabrakło również poczciwej wiewiórki. Funkcjonują także rozmaite odmiany pras do zgniatania orzechów, takich jak szczypce, grzybki czy armatki.
Dziadki pokazane na wystawie pochodzą z wielu krajów: Polski, Ukrainy, Węgier, Austrii, Niemiec, Ameryki, Anglii, Tajwanu, Chin, Czechosłowacji, Słowacji, Chorwacji, Rosji.
Eksponaty są własnością Muzeum Zabawek i Zabawy w Kielcach oraz prywatnego kolekcjonera Jacka Lutoborskiego.
