Z kart historii powiatu rybnickiego
Jeżeli nie będziemy znali przeszłości, trudniej będzie nam zrozumieć teraźniejszość.
Powiat rybnicki został utworzony w 1817 r., a rozpoczął swoje istnienie 1 stycznia następnego roku. Od tego momentu stał się symbolem części Górnego Śląska, obejmując (w różnych okresach czasowych) miejscowości takie jak Knurów, Rudy, Brzezie, Gorzyce czy Jastrzębie Zdrój, rzadko obecnie kojarzone z Rybnikiem, a nawet, jak w przypadku Rud, określane jako „Raciborskie”.
O meandrach historii lokalnej nie można zapomnieć, stąd prezentowana ekspozycja, której celem jest przedstawienie obszaru powiatu rybnickiego – widzianego z przeszłości. Stąd reprodukcje historycznych pocztówek i fotografii prezentujące miejscowości podlegające tej jednostce administracyjnej. Ale przeszłość nie może przesłaniać teraźniejszości, zatem konieczne stało się pokazanie jednocześnie aktualnej dokumentacji fotograficznej historycznego obszaru powiatu rybnickiego. Został więc przygotowany bogaty materiał ikonograficzny, którego jedynie część znalazła się na wystawie. Mam nadzieję, że jest to ta, która wyraźniej pokazuje przemiany, które zaszły w ostatnich 190 latach.
Chcąc poznać i zrozumieć powiat rybnicki, wędrówkę należy rozpocząć od zapoznania się z przedstawieniami kartograficznymi tego terenu. Trzeba również pamiętać, że w chwili obecnej istnieją dwa powiaty rybnickie: grodzki (miasto Rybnik) oraz ziemski. Ich obszar zaprezentowany jest w pierwszej sali. Symbolicznym dopełnieniem tych informacji jest aranżacja wnętrza gabinetu jednego ze starostów powiatu rybnickiego – uczestnika i historyka powstań śląskich – Jana Wyglendy, z niezwykłej urody karykaturami pracowników starostwa oraz prezentacja literatury poświęconej historii powiatu.
Niejednokrotnie powiat rybnicki określany bywał jako rolniczy... Tę prawdę, w wielu miejscach czytelną do dziś, prezentuje materiał zgromadzony w drugiej sali. Godną zachowania cechą mieszkańców powiatu rybnickiego była religijność. Nie zachowały się pamiątki po gminach żydowskich, natomiast widomym świadectwem tutejszego praktycznego ekumenizmu są stojące obok siebie świątynie katolickie i protestanckie, jak np. w Jastrzębiu Zdroju. Charakterystyczny wystrój wnętrza śląskiego domu oraz typowy widok z okna również zasługują na wspomnienie i zachowanie w pamięci następnych pokoleń.
Niemożliwe jest ukazanie historii powiatu rybnickiego bez wskazania roli różnego rodzaju zakładów przemysłowych. Część tej rzeczywistości odeszła już, często w ostatnich latach, w zapomnienie; część jednak w dalszym ciągu stanowi o charakterze tego terenu. Temu zagadnieniu poświęcona została trzecia sala wystawowa.
W korytarzu został zaprezentowany materiał dotyczące miast – dziś siedzib samodzielnych władz powiatowych (Żor, Jastrzębia Zdroju i Wodzisławia Śląskiego) oraz terenów położonych na pólnoc od Rybnika (Rud, Pilchowic, Knurowa), które niegdyś stanowiły część powiatu rybnickiego.
Mam nadzieję, że prezentowana wystawa oraz towarzyszące jej konferencja naukowa i publikacja, przyczynią się do zainteresowania historią powiatu rybnickiego. Przed historykami jest jeszcze długa droga do przedstawienia pełnej historii tego terenu.
